کد مطلب:8658 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:335

فاطمه (س) در آيينه وحي
مقاله
مقدّمه



گرچه پرداختن به موضوع اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام ـ كه حضرت فاطمه نيز از آنانست ـ امري شايسته و مطلوب است اما بايد پذيرفت كه نمي توانيم در مقام شناساندن آن چهره هاي بي نظير قرار گيريم چرا كه آنان كلمات خدايند و از كمالات نامتناهي برخوردارند؛ كمالاتي كه تنها بندگان «مُخْلَص» به آنها آراسته اند و ديگر انسان ها از حدود و حقيقت آن به خوبي آگاه نيستند و به علاوه ـ جداي از ناتواني طبيعي ما ـ وجود مقدّس معصومان عليهم السلام هيچ گاه نيازمند بيان و بنان ما در ذكر فضيلت و مديحت نمي باشند، بلكه اين ما هستيم كه علل و انگيزه هاي گوناگوني ممكن است در شكل دهي نياز ما به معصومان عليهم السلام مؤثّر باشد.



روشن است كه شايسته ترين و مطلوب ترين سخني كه درباره حضرت فاطمه عليهاالسلام و ديگر معصومان گفته مي شود سخني است كه از ناحيه ذات اقدس الهي بيان شده باشد؛ چرا كه او حكيم علي الاطلاق است و كلام او در افق حكمت اوست. بنابراين، هر آنچه را كه در اين موضوع نياز باشد، به خوبي مي شناسد و آن را با بي نيازي خود به نحو شايسته بر طرف مي سازد.



و نيز بديهي است كه سخنان پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم و اهل بيت او، بعد از كلام خداوند، از مكانت و مرتبت ويژه اي برخوردار است؛ چرا كه آن سخنان نيز در امتداد انگيزه و اهدافي است كه حكمت الهي همان را اقتضا مي كند.



با مطالعه در قرآن كريم معلوم مي شود كه وجود مقدس حضرت زهرا عليهاالسلام در پيشگاه خداوند از منزلت ممتازي برخوردار است، چنانكه نزول بسياري از آيات قرآن در شأن آن حضرت، شاهد اين مدّعاست.



اينك فرصت را مغتنم شمرده و به طور مختصر به فضيلت هاي قرآني حضرت فاطمه عليهاالسلام اشاره مي كنيم:



فاطمه و اهل بيت عليهم السلام



فاطمه در كنار علي، حسن و حسين عليهم السلام مراد و مقصود خداوند از «اهل البيت» در آيه تطهير مي باشد: «انّما يريد اللّه ليذهب عنكم الرّجس اهل البيت و يطهرّكم تطهيراً».1 بنابراين به مقتضاي آيه فوق، فاطمه عليهاالسلام از «اهل بيت» محسوب مي شود و خداوند خواسته تا آنان را از هرگونه پليدي و آلودگي پاكيزه نمايد.



فرزندان فاطمه عليهاالسلام



فرزندان فاطمه عليهاالسلام پيشوايان معصوم اند كه به امر الهي، عهده دار هدايت بندگان خدا مي باشند. مفسّران گفته اند: آيه شريفه «و جعلنا منهم ائمّة يهدون بأمرنا لمّا صبروا...»2 درباره فرزندان فاطمه عليهاالسلام نازل شده است.3



فاطمه عليهاالسلام از «ذوي القربي»



بعد از نزول آيه «... و آت ذوي القربي حقّه...»4 پيامبراكرم صلي الله عليه و آله وسلم فاطمه عليهاالسلام را فراخواند و فدك را به او بخشيد و فرمود: «بخشيدن فدك به فاطمه عليهاالسلام امري الهي بود.»5



فاطمه؛ كوثر محمّد صلي الله عليه و آله وسلم



كوثر يك معناي جامع و وسيع دارد و آن «خير كثير و فراوان» است و مصاديق آن زياد است. اما بسياري از بزرگان علماي شيعه و اهل سنّت، يكي از روشن ترين مصاديق آن را وجود مبارك فاطمه زهرا عليهاالسلام دانسته اند. در شأن نزول سوره كوثر آمده است:



مشركان پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم را متّهم كردند كه فاقد نسل است. قرآن ضمن نفي سخن آنها، مي گويد: «ما به تو كوثر داديم.» از اين تعبير استفاده مي شود كه اين خير كثير همان فاطمه زهرا عليهاالسلام است. نسل و ذريّه پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم به وسيله همين دختر گرامي در جهان انتشار يافت؛ نسلي كه علاوه بر اينكه فرزندان جسماني پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم بودند، آيين و ارزش هاي اسلام را حفظ كردند.



مفسّران يادآور شده اند: اينكه اين سوره خبر مي دهد كه پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم بي فرزند نخواهد بود و نسل و دودمان او فراوان در جهان وجود خواهد داشت، يكي از جهت هاي اعجاز قرآن محسوب مي شود.6



فاطمه عليهاالسلام و مهر پدر



پيامبراكرم صلي الله عليه و آله وسلم به مدّت شش ماه و به قولي نه ماه، هرگاه براي خواندن نماز صبح به مسجد مي رفت، در كنار خانه فاطمه و علي عليهماالسلام توقّف مي كرد و مي فرمود: «الصّلاة اهل البيت انّما يريد اللّه ليذهب عنكم الرّجس اهل البيت و يطهّركم تطهيراً»7 بدين ترتيب، فاطمه عليهاالسلام كه از اهل بيت پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم محسوب مي شود، براي اقامه نماز كه مظهر عبوديت و بندگي خداوند است، مورد خطاب لطف آميز پيامبرگرامي قرار مي گيرد.



فاطمه عليهاالسلام و نور خداوند



در ذيل آيه شريفه «اللّه نورالسّموات والأرض مثل نوره كمشكوة...»8 روايت شده است: «مراد از مشكوة، حضرت فاطمه عليهاالسلام است.» بنابراين نور خداوند به وجود مقدّس آن حضرت تشبيه شده است.



فاطمه عليهاالسلام و ليلة القدر



رواياتي از امام صادق عليه السلام و ديگر امامان نقل شده است كه به حسب آنها، «ليلة» در سوره «قدر» به حضرت فاطمه عليهاالسلام تأويل شده است و در آن روايات، «قدر» به معناي خدا دانسته شد و لذا گفته اند: «هر كس فاطمه را آن چنان كه حقّ اوست، بشناسد، در حقيقت «ليلة القدر» را درك كرده است.»9



فاطمه عليهاالسلام و بانوان جهان



در روايتي عبارت «في زجاجة كانّها كوكب درّي...»10 به وجود بزرگوار صدّيقه كبري فاطمه زهرا عليهاالسلام تأويل شده و به حسب آن روايت، ايشان مانند ستاره اي درخشان در ميان بانوان جهان است.11 به همين جهت است كه وقتي شخصي از پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم پرسيد كه: مريم با فضيلت تر است يا فاطمه؟ آن حضرت نخست در پاسخ سكوت نمود تا آنكه آن شخص بار ديگر سؤال كرد: يا رسول اللّه! فاطمه افضل است يا مريم؟ پيامبرگرامي در پاسخ فرمود: «فاطمه در دنيا و آخرت بافضيلت تر است.» و در روايتي نيز آمده است كه: «برترين زنان جهان چهار تن هستند: آسيه، مريم، خديجه و فاطمه عليهم السلام ، اما فاطمه برترين آنهاست.» و در روايتي ديگر آمده است: «مريم برگزيده زنان عصر خود، اما فاطمه برگزيده زنان همه زمانها است.»



فاطمه عليهاالسلام در مباهله



همه مفسّراني كه آيه «فمن حاجّك فيه من بعد ماجاءك من العلم فقل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائكم نسائنا و نساءكم...»12 را مورد تفسير قرار داده اند، تصريح يا اشاره نموده اند به اينكه مراد از «نسائنا» حضرت فاطمه عليهاالسلام است.



فاطمه عليهاالسلام از «ابرار»



در سوره «انسان» كه در شأن فاطمه، امام علي، امام حسن و امام حسين عليهم السلام نازل شده است، آن حضرت به عنوان يكي از «ابرار» معرّفي شده و مورد تمجيد قرارگرفته است. «انّ الأبرار يشربون من كأس كان مزاجها كافورا»13



فاطمه عليهاالسلام در قيامت



فاطمه عليهاالسلام ، فرزندان و شيعيان او از وحشت روز قيامت در امان مي باشند و در بهشت آنچه از خدا بخواهند، بدان نائل مي شوند و براي هميشه در بهشت ماندگارند. «لايحزنهم الفزع الأكبر و هم فيما اشتهت انفسهم خالدون»14



فاطمه عليهاالسلام و نعمت هاي بهشتي



خداوند در سوره «انسان» نعمت هاي بسياري را بر مي شمارد كه حضرت فاطمه عليهاالسلام و ديگر ابرار به آنها متنعّم مي شوند. و البته اين نعمت ها تنها به جهت پاداش كارهاي خير آن حضرت است و بدين گونه، خداوند خواسته تا در دنيا و آخرت از او تقدير نموده باشد.



اخلاص فاطمه عليهاالسلام



خداوند در سوره «انسان» ضمن اشاره به قصّه اطعام مسكين، يتيم و اسير از جانب اميرمؤمنان، فاطمه و حسنين عليهم السلام اين عمل آنان را ستود و آنها را به عنوان كساني كه از روي اخلاص و لوجه اللّه و بدون هيچ چشمداشتي از غذاي مورد نياز خود گذشتند و نيازمندانِ بي پناه را بر خود مقدّم داشتند، معرّفي مي كند.



صبر فاطمه عليهاالسلام



فاطمه اي كه قرآن كريم از وي سخن مي گويد، انساني برخوردار از صبر جميل و تحسين انگيز است. از نظر قرآن صبر فاطمه عليهاالسلام شايسته پاداش نعمت هاي بهشتي است، نعمت هايي كه ابدي و سرمدي هستند: «... و جزاهم بما صبروا جنّة و حريرا...»15



وفاي به عهد فاطمه عليهاالسلام



از نظر قرآن، حضرت زهرا عليهاالسلام كسي است كه نسبت به عهد الهي وفادار است: «يوفون بالنّذر»16



ايثار فاطمه عليهاالسلام



مفسّران بر اين نكته تأكيد دارند كه عبارت «يطعمون الطّعام علي حبّه»17 برخصلت پسنديده ايثار حضرت زهرا عليهاالسلام توجّه و اشاره دارد.



نماز حضرت زهرا عليهاالسلام



در روايات آمده است كه نماز حضرت فاطمه عليهاالسلام چهار ركعت است و در ركعت اوّل و دوم آن 50 بار سوره «قل هواللّه احد»خوانده مي شود. به اين نماز، نماز «اوّابين» (نماز بسيار توبه كنندگان) نيز گفته مي شود.18



تسبيح حضرت فاطمه عليهاالسلام



حضرت امام محمّد باقر عليه السلام فرموده است: «تسبيح فاطمه عليهاالسلام » از جمله «ذكر كثير» خداوند است؛ چنانكه خداوند مي فرمايد: «يا ايّها الّذين آمنوا اذكروا اللّه ذكراً كثيراً»19



محبّت فاطمه عليهاالسلام



خداي متعال محبّت فاطمه عليهاالسلام را عوض مزد همه تلاش هاي پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم در امر رسالت قرار داده است و تأكيد نموده كه اين محبّت خواسته خدا و پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم است. لذا در حديثي آمده است كه وقتي آيه «قل لا اسئلكم عليه اجراً الاّ المودّة في القربي»نازل شد، عده اي پرسيدند: يا رسول اللّه! «قُربي» چه كساني اند كه محبّت آنها بر ما واجب است؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: «فاطمه عليهاالسلام و فرزندان او.»20



پاكدامني فاطمه عليهاالسلام



روايت شده است: مراد از آيه «التي احصنت فرجها...»21 حضرت زهرا عليهاالسلام است.



خشنودي فاطمه عليهاالسلام



زماني پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم نزد دخترش فاطمه عليهاالسلام آمد و بر تن او لباسي بافته از پشم شتر بود كه بسيار مشقّت آميز بود و در آن حال سرگرم آسياب كردن گندم بود. پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم با مشاهده اين صحنه، گريست و فرمود: «اي فاطمه! سختي و تلخي دنيا را در ازاي نعمت هاي بزرگ آخرت تحمّل مي كني.»، در اين وقت اين آيه نازل شد: «ولسوف يعطيك ربّك فترضي»؛22 و البته به زودي پروردگارت آنقدر به تو از نعمت هاي بهشتي عطا مي كند كه خشنود شوي.23



آيات زيادي از قرآن كريم بر مقام عصمت حضرت فاطمه عليهاالسلام دلالت مي نمايد همانند آيه تطهير كه به حسب آن، اراده و مشيّت خداوند بر پاكي و طهارت آن حضرت از هرگونه پليدي و آلودگي، تعلّق گرفته است



عصمت فاطمه عليهاالسلام



آيات زيادي از قرآن كريم بر مقام عصمت حضرت فاطمه عليهاالسلام دلالت مي نمايد همانند آيه تطهير كه به حسب آن، اراده و مشيّت خداوند بر پاكي و طهارت آن حضرت از هرگونه پليدي و آلودگي، تعلّق گرفته است: «انّما يريد اللّه ليذهب عنكم الرّجس اهل البيت و يطهّركم تطهيراً»24



سخن آخر اينكه: اين گفتار مي خوهد اجمالي و فهرست گونه به برخي از ابعاد شخصيت «برترين بانوي جهان» ازمنظر قرآن كريم نظري افكنده باشد.



اميدواريم بتوانيم در پرتو هدايت وجود آن حضرت و خاندان معصومش هماره در «صراط مستقيم» گام برداشته و به سوي كمال و رشد رهنمون باشيم. ان شاء اللّه

1. احزاب / 33.



2. سجده / 24.



3. شواهد التنزيل، حاكم حسكاني، ص 583؛ ذيل آيه.



4. اسراء / 23.



5. تفسيرفرات كوفي، ص 118 و 119.



6. تفسير نمونه، ج 27، ذيل سوره كوثر.



7. احزاب / 33.



8. تفسير نمونه، ج 27، ذيل سوره كوثر.



9. تفسير قمي، ج 1، ص 103.



10. نور / 35.



11. همان.



12. آل عمران / 63.



13. دهر / 5.



14. انبياء / 103.



15. دهر / 13.



16. همان / 7.



17. همان / 9.



18. تفسير عياشي، ج 2، ص 286.



19. احزاب / 41؛ تفسير عياشي، ج 1، ص 68.



20. شواهد التنزيل، ج 1، ص 193.



21. انبياء / 91.



22. ضُحي / 5.



23. شواهد التنزيل، ج 2، ص 444.



24. احزاب / 33.